مداحان میلیونر

سید مهدی میرداماد، یکی از مداحان معروف، در گفت‌وگو با تسنیم نیوز: « تسنیم: بحث صله به مداح از زمان اهل بیت(ع) نیز مرسوم و امر بسیار پسندیده‌ای بوده است. منتها امروزه با پدیده‌های جدید و غریبی مواجه هستیم که متاسفانه برخی از مداحان برای مداحی خود نرخ گذاری می‌کنند و بعضاً مبالغ بسیار هنگفتی را طلب می‌نمایند. نظرتان در این رابطه چیست و چه کسانی را در این امر مقصر می‌دانید؟ میرداماد: حدیثی از امام رضا(ع) خدمت شما بگویم. این روایت در کمال‌الدین شیخ صدوق آمده است. باید دقت کرد که این جمله را از امامی می‌شنویم که به امام رئوف معروف‌اند و به مهربانی زبانزد هستند. ایشان می‌فرمایند: ملعونند کسانی که ما اهل بیت(ع) را وسیله ی امرار و معاش خودشان قرار بدهند؛ یعنی با ما کاسبی کنند. همین امام رضا(ع) وقتی دعبل دو بیت روضه برای ایشان می‌خواند، مبلغ بسیار سنگینی را به ایشان صله می‌دهند. هم صله مادی می‌دهند و هم به او عبایی می‌دهند که 40 سال حضرت با آن نماز شب خوانده بود. [ اما امام و مداح قبل از آن هرگز بر سر پول توافقی نمی کردند. ضمناً دِعبل مداح نبود بلکه شاعر بود و از این راه پول درنمی آورد - از نویسنده] خودمان را ارزان می‌فروشیم، چه کسانی مقصرند؟ می‌خواهم بگویم که قیمت ما خیلی بالاست. ما خودمان این قیمت را پایین می‌آوریم و خودمان ارزان خودمان را می‌فروشیم. ما نباید بگوییم چقدر بدهید. هرچه دادند باید روی چشم‌مان بگذاریم. امروز متاسفانه این اتفاق دارد کم‌کم از بین می‌رود. مقصر هم در این قضیه زیاد هست. مسئول هیئت مقصر است، مستمع مقصر است، خود مداح بیشتر از همه مقصر است. آقای فاطمی‌نیا می‌فرمودند کاری نکنیم که اگر فردا پای حساب و کتاب رفتیم و گفتیم ما 40 سال روضه خواندیم، بگویند خب پولش را هم که گرفته‌ای و دیگر برای اینجا هیچ چیزی باقی نگذاشته‌ای؛ این اتفاق یک اتفاق کاملا معنوی است. صله سرّ و رازی بین بانی و مداح است.... مسئله اول این است که چه دلیلی دارد که یک مسئول هیئت یک چیزی را که به مداح می‌دهد، همه جا جار بزند که من اینقدر به مداح دادم! آقا چقدر بدهیم؟ هر چه ‌قدر دارید و هر چه قدر می‌خواهید بدهید، هر چقدر دوست دارید بدهید، چون دارید پول عشقتان را می دهید. وقتی این مسئله مطرح می‌شود که چقدر داده شده، این یک آفت می‌شود. وقتی شما می‌گویید من اینقدر داشته‌ام و دلم خواسته است این مقدار بدهم، آن موقع هیئت دیگری که قصد دعوت از آن مداح را دارد، می‌گوید خب من آن مقدار ندارم. باید چه کار کنم؟ نباید هیئت بگیرم؟ آن موقع هم مستمع محروم می‌شود و هم مداح از خیلی از فیض‌ها محروم می‌شود. من یک توصیه از حاج رضا انصاریان شنیدم: ایشان به من گفتند سعی کن هر چقدر به شما صله می‌دهند نشمارید. خدا شاهد است که من این قدر این توصیه را دوست داشتم که دیگر بعد از شنیدن آن نمی‌شمارم. من خودم الآن یک صندوق درست کرده‌ام که وقتی کسی به من صله‌ای می‌دهد در آن صندوق می‌اندازم. خرج زن و بچه‌ام را از این صندوق برمی‌دارم. شاید باور نکنید که تا به حال در زندگی‌ام هیچ وقت هم نشده است که این صندوق خالی شده باشد. برای اینکه اعتقادم این است که اینگونه نگاه کردن هیچ وقت آدم را دچار آسیب و آفت نمی‌کند.

مسئله دوم هم این است که بله من قبول دارم بعضی پول‌ها مشکوک هستند و در آن ها حرف و حدیث است. شده است جایی هم نیم ساعت خوانده‌ام و بعد یک چک با مبلغ خیلی بالا به من داده‌اند. در این جور پول‌ها حرف است. آدم اینجاست که باید حواسش باشد. روایت می‌گوید: المؤمن کیّس؛ مومن باید زرنگ باشد. به هر حال بعضی پول‌ها در آن نقشه است.

* تسنیم: به نظر شما اینکه مداح از راه مداحی ارتزاق کند و هیچ شغلی نداشته باشد، امری پسندیده است یا مذموم؟ پاسخ: ما نگاهمان به مداحی نباید نگاه مادی باشد. من همیشه به جوانها گفته‌ام که حتما مداح باید شغل داشته باشد. حتما باید یک کار بسیار آبرومند داشته باشد. یک کاری که تمکن مالی‌اش را هم بتواند حفظ کند. رهبر انقلاب می‌فرمودند یک مداح باید سه چیز را داشته باشه و نداشته باشد. بعد مثال زدند. گفتند خواننده باید صدا داشته باشد و نداشته باشد؛ یعنی هم صدا نیاز است و هم اینکه فکر نکنید همه چیز صداست. صدا ظرف قشنگی هست، ولی مهم این است که در آن چه می‌ریزید. خواننده باید قیافه داشته باشد و نداشته باشد؛ ما از لحاظ روانشناسی می‌گوییم اولین چیزی که بر روی مستمع تاثیر می‌گذارد سیمای مداح است، ولی از آن طرف نباید فقط قیافه باشد؛ چون بعضی‌ها فقط به قیافه‌شان می‌رسند. سومی هم تمکن مالی است؛ خواننده اهل بیت(ع) باید وضعش خوب باشد و از آن طرف هم نباید سرمایه‌دار و ثروتمند و اشراف‌زاده باشد. نباید در سطح فقیر جامعه باشد و نباید در سطح ثروتمند جامعه باشد. باید اینقدری دستش در جیبش باشد که به خاطر خالی بودن جیبش همه جا نرود و هر چیزی نخواند.

همیشه گفته‌ایم و همیشه هم می‌گوییم که ریزترین جنس در خانه ما به مدد اهل بیت(ع) است. ولی در عمرمان تا به حال به کسی نگفته‌ایم چه مقدار بدهید. نگفته‌ایم چرا می‌دهید یا چرا نمی‌دهید. هیچ موقع با هیچ کسی معامله نکرده‌ایم. نصف جلسه‌های ما هم برای رفقایمان هست. نه آن ها چیزی به ما می دهند و نه ما تا به حال از آن ها چیزی گرفته ایم. دلمان هم خوش است که همین ها برایمان می ماند.»

مداحی دیگر:

مجید میرزا محمدی که استاد مداحی چند تن از مداحان امروز کشور است، بیش از 37 سال است که مداحی می‌کند؛ او هم مداح است، هم شاعر و هم در مجالسی که برای اهل ‌بیت(ع) برگزار می‌شود، سخنرانی می‌کند؛ وقتی برای مصاحبه در خصوص دستمزدهای سنگین تعدادی از مداحان به سراغش رفتیم، سرش را پایین انداخت. در نهایت صحبت کرد و به نکات بسیار ظریفی اشاره کرد؛ در حین مصاحبه بارها بغض گلویش را فشرد و اشک از چشمانش جاری شد. ولی گفت هر آنچه باید می‌گفت.

میرزامحمدی: « به نظر من ثروتمندان باعث شده‌اند که برخی از مداحان پرتوقع شوند؛ شاید خود افراد ثروتمند متوجه نباشند که با بعضی از اقدامات خود چه آسیب‌هایی به دستگاه اهل بیت (ع) وارد می‌‌کنند. من ثروتمندی را می‌شناسم که چند وقت پیش یک مداح معروف را برای شرکت در مجلسی دعوت کرد. آن مداح ۱۰ دقیقه خواند و آن شخص ثروتمند چکی برای او کشید! بعد از ۱۵ روز آن شخص ثروتمند متوجه شد چکی که به آن مداح داده هنوز نقد نشده است؛ به من زنگ زد تا پیگیری کنم که چرا چک نقد نشده است. من هم به آن مداح زنگ زدم و علت را جویا شدم. گفت چک را نگاه داشته‌ام تا به دوستانم نشان دهم تا ببینند که چه پولی برای ده دقیقه به من پرداخت کرده‌اند!   
این کار خیلی اشکال دارد؛ اگر ما اعتقاد داریم که خواندنمان برای اهل‌ بیت(ع) است، پس باید پاداشمان را از ایشان بگیریم؛ چون این نمکی است که اهل‌ بیت(ع) به صدای مداحان داده‌اند، ولی اگر خواندنمان برای دنیاست که موضوع متفاوت است. خدا به همة انسان‌ها صدا داده، ولی نمک صدا را خدا در اختیار اهل ‌بیت(ع) گذاشته است؛ ما خیلی‌ها را داریم که صدای خوبی دارند، ولی با صدای آنها گریه نمی‌کنیم؛ مداحی یعنی گریاندن. آقای کوثریِ خدا بیامرز هر وقت برای حضرت امام خمینی(ره) مداحی می‌کرد، امام(ره) می‌گریستند. این نشان می‌دهد که امام حسین(ع) در صدای ایشان نمک ریخته بودند؛ بنابراین اگر نمک صدای من را ابا‌عبدالله(ع) داده، پس باید برای خود ایشان هم خرج کنم. مگر می‌شود ایشان به صدای بندة حقیر نمک ریخته باشد، ولی این صدا را برای غیر ایشان خرج کنم و آن وقت پاکتش را هم از فرد دیگری بگیرم؟ ائمۀ اطهار(ع) این صدا را به ما مداحان امانت داده‌اند و ما نباید امانت ‌فروشی کنیم. اگر نمکی که امام حسین(ع) به صدای من داده را یک میلیون تومان بفروشم، من خیلی بی‌شخصیتم؛ زیرا این نمک میلیاردها تومان ارزش دارد و به نظرم ما مداحان باید مزدمان را در آخرت از خود ایشان بگیریم. شما نمی‌توانی یک مداح و روضه‌خوان واقعی پیدا کنی که ذلیل زندگی کند؛ پس معلوم است که ائمة اطهار(ع) مزد ما مداحان را حتی در این دنیا هم می‌دهند، ولی دستمزد اصلی در آخرت پرداخت می‌شود. بنابراین آنکه می‌فروشد نه این دنیایش را می‌خواهد، نه آن دنیا را. من روضه‌خوان‌ها و مداحانی را می‌شناسم که پول‌های بسیاری از مردم گرفتند، ولی ذلیلانه مُردند. من اسمی از آنها نمی‌برم، چون منصوب به امام حسین(ع) هستند و آبرویشان به آن حضرت وصل است. این مداحان هر چند خیلی مشهور بودند، ولی با خواری و خفت مردند. یا معتاد شدند یا سر موضوعی رسوا شدند. به نظر من، همه این بدبختی‌ها و مکافات‌ها به خاطر همین پاکت‌های سنگین است. قرار نیست که اگر اهل ‌بیت (ع) نمکی به صدای ما مداحان می‌دهند، آن را بفروشیم.

امام صادق (ع) به مداحان صله می‌دادند. ولی برخی آقایانِ مداح متأسفانه این موضوع را دست گرفته‌اند و می‌گویند؛ چون امام صادق (ع) به مداحان پول می‌دادند، پس پول گرفتن هیچ اشکالی ندارد. متأسفانه الآن صله تبدیل به سکه شده است! اگر در جایی به مداحی بابت مدح اهل‌ بیت(ع) پولی پرداخت کنند، این پول پاک‌ترین پول است.  اصلاً چه پولی حلال‌تر از پولی است که از راه خدمت به اهل‌ بیت(ع) به‌دست آمده باشد؟ ولی گرفتن این پول وقتی قشنگ است که از قبل صحبتی در خصوص اینکه چقدر می‌خواهم یا چقدر می‌گیرم نشده باشد. وقتی کسی می‌رود در هیئت غذای نذری بگیرد، دیگ را که با خود نمی‌آورد؛ پس اگر واقعاً مداحی اعتقاد دارد که نان و پول امام حسین(ع) تبرک است، قیمت‌های میلیونی تعیین نمی‌کنند. به اعتقاد من، مداحانی که مبالغ میلیونی برای یک ساعت مداحی در دستگاه اهل ‌بیت (ع) می‌گیرند، اعتقادی به برکت پول ائمه (ع) ندارند... اگر ما واقعاً اعتقاد داریم که برای سیدالشهداء(ع) می‌خوانیم، اصلاً نباید نگران باشیم؛ من می‌گویم شما نمی‌توانید یک مداح پیدا کنید که در این دنیا ذلیل زندگی کند یا شب‌ها گرسنه بخوابد. چنین چیزی امکان ندارد.... مداح هم هزینه‌های زندگی دارد، من منکر این موضوع نیستم؛ کسی که با عشق مداحی می‌کند، همیشه امورش را با سربلندی می‌گذارند... ولی کسی که مداحی اهل‌ بیت(ع) را برای خودش یک شغل کرده است، همیشه ذلیل است و باید روزی خود را از در این خانه و آن خانه تأمین کند... من می‌توانم مداحان و روضه‌خوان‌هایی را مثال بزنم که کمتر کسی آنها را می‌شناسد، ولی امام حسین(ع) به طرز ویژه‌ای به آنها عنایت کرده است؛ برای مثال ما حاج‌غلام ترابی را داریم که از مداحان بزرگ ترک‌زبان بود... شما از ترک‌ها بپرسید، خواهید فهمید که همه مرید این بزرگوار بوده‌اند؛ از حاج‌آقا موذن‌زاده بگیر تا دیگران....

دوباره می‌گویم اگر کسی اعتقاد دارد که برای امام حسین (ع) می‌خواند، خود ایشان هم مزدش را پرداخت می‌‌کند. ما مداحان باید این دیدگاه را داشته باشیم؛ نباید مصلحتمان را فدای منفعت دنیا کنیم؛ یک بار در تلویزیون می‌دیدم که با برادر جانبازی در کنار مرقد مطهر امام رضا(ع) مصاحبه می‌کردند و خبرنگار از ایشان پرسید: «چرا از امام رضا (ع) طلب شفا نمی‌کنید؟ آن جانباز هم در پاسخ گفت: من از آقا شفا نمی‌خواهم، شفاعت در آخرت می‌خواهم.

من فکر می‌کنم بعضی از ما مداحان مسیر را گم کرده‌ایم و نمی‌خواهیم مزدمان را از دست فاطمه زهرا(س) بگیریم و می‌خواهیم مردم مزد ما را بدهند. اگر ما به لطف ائمه(ع) اعتقاد داریم، پس نباید نگران چیزی باشیم؛ من می‌توانم صدها مثال در مورد خودم بزنم که در موقعیت‌های بسیاری از نظر مالی دست و بالم خالی شده و دست به دامن اهل‌ بیت(ع) شده‌ام و همیشه هم مشکلاتم برطرف شده‌اند. آیا این معجزه نیست؟ همۀ ما زیر سایة اهل ‌بیت (ع) هستیم.... چون شخصیت انسان به واسطة خدمت در دستگاه امام حسین(ع) صد برابر زودتر از سنش افزایش پیدا می‌کند و این می‌تواند برای انسانی که ظرفیت آن را نداشته باشد، خطرناک باشد؛ برای مثال پسربچه 12ساله‌ای که در یک هیئت مداحی می‌کند، می‌بیند که از پیرمرد 90 ساله گرفته تا چند صد نفر دیگر به خاطر نحوة خواندش در برابر او تعظیم می‌کنند. به همین علت اگر مداحان خودشان را به اهل‌ بیت(ع) واگذار نکنند، حتماً خراب می‌شوند... .

این طور پول دادن در نهایت باعث می‌شود مسیر زندگی آن آدم عوض شود. هر چند اشخاصی که این مبالغ را می‌دهند به عشق امام حسین(ع) این کار را می‌کنند، ولی متوجه نیستند که در واقع با این کار در حال ضربه زدن به دستگاه اهل ‌بیت(ع) هستند....

من فکر می‌کنم که نرخ تعیین کردن، به نوعی تبدیل کردن این کار به یک فعالیت اقتصادی است که خیلی نتایج بدی خواهد داشت.... راه چاره این است که باید تقوایمان را زیاد کنیم؛ نباید فراموش کنیم که این ما هستیم که باید در خدمت امام حسین(ع) باشیم؛ در قدیم اگر با کلامی ساده و خالصانه پیش مردم «السلام علیک یا اباعبدالله(ع)» می‌گفتیم زود به هم می‌ریختند و اشک از چشمان آنها جاری می‌شد. ولی الآن باید پشت بلندگو و با تنظیمات بلندگو مردم را تحت‌تأثیر قرار دهیم؛ این نشان می‌دهد که برخی از کارهای ما از «عشق» به «عادت» تبدیل شده است. الآن نه مداحان، مداحان قدیم و نه مردم مثل قدیم هستند......... . من حتی اگر ثروتمندترین انسان روی کرة زمین هم شوم، با پرداخت پول زیاد به مداح، روحانی و یا سخنران به این مجالس مذهبی و معنوی ضربه وارد نخواهم کرد. اگر کسی نخواست، خودم می‌خوانم؛ چون اعتقاد دارم مجلس اهل‌ بیت(ع) زمین نمی‌ماند. من خیلی‌ها را دیده‌ام که پول نداشته‌اند روضه بگیرند؛ اهل ‌بیت (ع) پولش را رسانده‌اند.

دوباره می‌گویم که به نظر من شرط گذاشتن برای خواندن دربارۀ اهل ‌بیت(ع) درست نیست؛ من حتی چندین بار شنیده‌ام که فلان مداح حتی شرط می‌کند که بلندگوی هیئت باید از نوع خاصی باشد وگرنه نمی‌آیم. این کار باعث می‌شود که هیئت‌داران مجبور شوند، بروند شبی مثلاً 200 هزار تومان سیستم صوتی اجاره کنند، چون هزینة خرید آن چند میلیون تومان است. حتی برخی از مداحان در خصوص تعداد نفرات شرکت‌کننده هم شرط می‌‌گذارند و می‌گویند اگر کمتر از چند صد نفر در هیئت حضور داشته باشد نمی‌آیند. پرسش من این است که آیا ما برای مردم می‌خوانیم یا برای حضرت زهرا (س)؟ ما باید به خاطر داشته باشیم که خواندن دوره دارد. اگر کسی برای اهل‌ بیت (ع) از این فخرفروشی‌ها بکند، دوره‌اش زود تمام می‌شود. من می‌توانم چندین روضه‌خوان مشهور و معروف نام ببرم که از این کارها کردند و دوره‌شان خیلی زود تمام شد. حالا همین افراد وقتی در جایی می‌خوانند، بعضی‌ها در دلشان می‌گویند باز این آمد. در صورتی که یک زمان مردم برای دیدن آنها سر و دست می‌شکستند. هر فردی‌ بخواهد با این شرط و شروط‌ها در این مسیر مقدس گام بگذارد، دوره‌اش زود تمام می‌شود....

به نظر من آفت مداحی بی‌تقوایی است و آفت مداح باتقوا هم شهوت خواندن است.... مداح اگر تقوای خود را حفظ کند، همیشه در بین مردم عزیز خواهد ماند، حتی اگر صدایش را از دست بدهد. ما نباید فراموش کنیم، همان‌طور که زمانی مشهور می‌شویم، زمانی نیز به فراموشی سپرده خواهیم شد. بالا رفتن هنر نیست؛ بالا ماندن هنر است؛ آرزو می‌کنم همه مداحان ان‌شاءالله مورد لطف کریم اهل‌ بیت(ع) امام مجتبی(ع) قرار بگیرند و نگران روزی‌شان نباشند؛ چون همان‌طور که شاعر می‌گوید: اگر خیمه‌ات در حریم عشق است، این را بدان روزی‌ات هم با کریم عشق است.» [ برگرفته از:سایت هیئت رزمندگان اسلام، منبع:نشریه خیمه]

   عباس حیدرزاده، از ذاکران و مداحان نام ‌آشنای قم است. وی در مصاحبه ای می گوید: « ... نه، من این را تایید نمی‌کنم و به نظرم کار درستی نیست. استاد ما مرحوم حاج حسین مولوی هم تاکید داشتند که مداحی شغل نیست. خود ایشان هم کار آزاد داشتند و در کنار آن کار مداحی می‌کردند. این ارتزاق از راه مداحی آفت‌های زیادی دارد. از جمله اینکه مداح به خاطر اینکه زندگی‌اش را تامین کند وارد بحث نرخ تعیین کردن و پول به حساب واریز کردن و نگاه مادی صرف می‌شود و این خیلی اشتباه است و باعث می‌شود که قلب آدمی بمیرد و حال معنوی پیدا نکند و مداح رسالتش را درست انجام ندهد. همچنین خود این‌ها باعث می‌شود که پای مداح به مجالسی که نباید برود و در شأن او نیست، کشیده می‌شود... . متاسفانه برخی مسئول هیئات و بانیان جلسات مداحان را نادرست بار می‌آورند. یعنی مبالغ بالا می‌دهند و وقتی که آن مداح مزه آن مبلغ زیاد را چشید، دیگر به مجالس دیگری که کمتر به او بدهند نمی‌رود. لذا این مداح‌ها ضربه می‌خورند. چون اینگونه موارد زود مداحان را زمین می‌زند. بالاخره اهل بیت(ع) نظاره‎گر ما هستند.»

نتیجه گیری: حال خود قضاوت کنید. در جامعه ای که با وضعیت اقتصادی دشواری روبروست و بسیاری از درس خواندگان و نخبگان با وجود تلاش های شبانه روزیشان، از حداقل امکانات رفاهی هم برخوردار نیستند ( و بسیاری برای یک لقمه نان و زندگی اقتصادی بهتر به خارج از کشور فرار می کنند - ماجرای کمپ های شهر "وان" ترکیه و کشتی های غرق شونده ی مهاجران استرالیایی را حتماً می دانید )، آیا این گونه رفتارها سبب نفرت از شیوه های درست پول درآوردن و رفتن جوانان به سمت هر کاری و استفاده از هر چیزی برای کسب درآمد نمی شود؟ چرا چاره ای نمی اندیشیم؟ تا کی باید صبر کنید تا مردم اعتقاداتشان را از دست بدهند. وای به روزی که همه چیزمان پول شود. آنگاه می شود مثال خدا و خرما؛ مردمی که تا دیروز درختان خرما را خدایان خود می پنداشتند و میوه ی آن را نمی خوردند، به علت تنگدستی سرانجام خدایان خود [ خرما] را خوردند.

ای دولتیان و ای روحانیون و ای مردم آگاه و دلسوز، برای حفظ دین که سبب آرامش و امنیت و انگیزه برای انسان ها در این جهان تماماً مادی و بی رحم می شود، به این گونه مسائل سر و سامان دهید. این وظیفه ی شماست. ای مداحان میلیونر، فریب دو روز دنیا را نخورید و آخرتتان را به دنیا نفروشید. نهج البلاغه را بخوانید و ببینید که امام علی(ع) از دست کسانی که به دینِ خدا ضربه می زدند، چه اشک ها می ریزد و چه ناله ها سر می دهد. مطمئنم که آن را نخوانده اید.

با این حال، فکر می کنم مقصر اصلی مداحان نباشند، به قول خیلی ها کی از پول بدش میاد؟ به ویژه در این زمانه ی رنگارنگ صنعتی. اندک آدمیانی شاید بتوانند در مقابل این پدیده های مدرنِ به ظاهر لذت بخش و وسوسه انگیز مقاومت کنند. ( اما انسان هر چه بیشتر غرق مادیات شود، آرامش خود را بیشتر از دست می دهد. ) پس مقصر اصلی کیست؟ با خود فکر کردم که مداحان معلولند، باید علت اصلی را جست. بله، مقصر اصلی صاحبان مجلس عزا هستند، کسانی که برای فخر فروشی و تکبرشان و برای خوب و بزرگ جلوه دادن خود نزد مردم، به سراغ مداحانِ میلیونر و مشهور می روند. فقط به خاطر آن که پیش دیگران فخر فروشی کنند. به قول معروف کلاس بگذارند و معروف شوند. این افراد نه خود ارزشی دارند و نه مجلس عزایشان. همین ها هستند که به خاطر ضعف اخلاقیشان دین داران را به فساد می کشانند. آن ها فکر می کنند مردمِ مجلسِ عزایشان نمی دانند نیت درونی صاحبان مجلس چیست؟ زهی خیال باطل؛ مردم در عین عزاداری می دانند که نیت صاحبان مجلس فخرفروشی است، پس دیگر فخر نفروشید و بیش از این جامعه را آلوده نسازید و به دین ضربه نزنید.

در نهایت آن که این وظیفه ی دولت است که به این مسائل برای پاکیزه نگه داشتن دین و اعتقادات مردم، سروسامان دهد، اما نخست از طریق آگاهی رسانی. سپس .............